सगरमाथाका नक्कली आरोही

माधव बस्नेत र प्रदीप बस्याल

पर्वतारोहीहरूलाई हिमाल आरोहण गराउने व्यवसाय सञ्चालन गर्दै आएको मकालु एड्भेन्चर प्रालिले ६ जुन (२४ जेठ)मा एउटा पत्रकार सम्मेलन गर्‍यो । त्यहाँ भारत, महाराष्ट्रका दिनेश राठोड र तर्केश्वरी राठोडले सगरमाथा शिखरमा पाइला राख्ने आफूहरू पहिलो भारतीय दम्पती भएको दाबी प्रस्तुत गरे । राठोड दम्पती भारत, महाराष्ट्र पुलिसका कन्स्टेबल हुन् । यस जोडीले २३ मे अर्थात् १० जेठको बिहान ६ बजेर ३० मिनेट जाँदा आफूहरू सगरमाथा शिखरमा पुगेको प्रमाण पेस गरेका थिए । राठोड दम्पतीको यो दाबी जसै आरोहीहरूबीच पुग्यो, भारतकै अर्को जोडी प्रदीप साहू र चेतना साहूले सगरमाथा शिखरमा पुग्ने पहिलो जोडी उनीहरू नभई आफूहरू भएको जिकिर गरे ।

सगरमाथा शिखर चुम्ने भारतको पहिलो जोडी आफूहरू भएको दाबी गर्ने साहू दम्पतीले १९ मे (६ जेठ)मा सगरमाथा आरोहण गरेको प्रमाण पेस गरेका छन् । रोचक के भने सुरुसुरुमा सगरमाथा आरोहण गर्ने आफूहरू पहिलो भारतीय दम्पती भएको दाबी गर्ने यस जोडीले समय बित्दै जाँदा राठोड दम्पती शिखरमा नपुगेको जिकिर गरिरहेका छन् । साहू दम्पतीले राठोड दम्पतीविरुद्ध भारत सरकारसमक्ष मात्र होइन, नेपालकै पर्वतारोहण संघ, सगरमाथा आरोही संघ र पर्यटन विभागमा समेत मौखिक उजुरी दिएपछि राठोड दम्पतीको आरोहण विवादमा तानिएको हो ।

महाराष्ट्र पुलिसमा कार्यरत राठोड दम्पतीले सगरमाथा आरोहणको प्रमाणपत्र पाए र सगरमाथा आरोहण गर्ने पहिलो भारतीय दम्पती हुन पुगे । त्यो कीर्तिमान कायम गरेकाले उनीहरूलाई त्यहाँको सरकारले एक करोड भारतीय रुपियाँ र घर बनाउनका लागि जग्गा दिने घोषणा गर्‍यो ।

अन्नपूर्ण विपत्तीको कारक -- कमजोर सूचना संयन्त्र

मुस्ताङको दामोदर कुण्डमाथि पर्ने खरिबुङ पास (६००० मिटर) लाई गन्तव्य बनाएर पदयात्रा गर्दै गरेकाले सम्भावित लेक लाग्ने समस्यासँग जुध्न ११ जनाको फ्रेन्च टोलीले निकै तयारी गरेको थियो । उच्च भेगको हावापानीसँग अभ्यस्त हुन थोरै–थोरै हिंड्दै र आराम गर्दै अघि सरेका उनीहरुले त्यस्तो समस्या झेले जसको तयारी त परै जाओस कल्पनासम्म पनि गरेका थिएनन् । २८ असोजको दिउसोबाट जब अचानक हिउँ पर्न थाल्यो, एकछिन त पर्यटकहरु रमाए । त्यसदिन जसोतसो ६ घन्टा हिंडेर ४०९० मिटर उचाईमा पर्ने यारखर्क पुग्दासम्म हिउँ त्यसअघि कहिल्यै नभएको समस्या बनिसकेको थियो ।

“पानी र हिउँ एकैसाथ पर्‍यो । त्यसैबेला चिसो हावा पनि यसरी चल्यो कि भरपर्दो पहिरन र रेनकोट लगाउँदा पनि भित्रैसम्म चिसो छिर्‍यो,” टोलीमा नेतृत्व गरेका गाइड दविन्द्र लामाले नेपाललाई भने, “माटोले बनेका घरका छाना पनि चुहिन थाले ।” चश्मा लगाउँदा समेत देखिन छाडेको त्यो हिमपात असमान्य थियो । चिसोमा खेल्ने चौरीहरु समेत मरिरहेका थिए ।

दविन्द्रको टोली यारखर्क बास बसेको भोलिपल्ट उठ्दा हिउँको रासले हिंड्ने बाटो पूरै मेटिएर हिमालजस्ता भएपछि उनीहरुले आफ्नो पदयात्रा रद्द गरे । सौर्य उर्जाका भरमा चल्ने मोवाइलले समेत काम गर्न छाडेका थिए । त्यत्तिकैमा अगाडि बढ्नेहरु हुन् मुख्य समस्यामा पर्नेहरु । थोरोङ पासमा दविद्रकै सहकर्मी शान्ति लामा र एक नाम नखुलेका नेपाली गाइडको निधनको खबर आएको छ । हिउँले सेताम्य पहाडमा २ दिन ९ घन्टा हिंडेर दविन्द्र भने मुस्ताङको कागबेनी आइपुगेका छन् । अन्य पयर्टकहरु भने हिउँमा हिंड्न गाह्रो भएकाले विस्तारै तल झरिरहेका छन् ।

The Sharia way

Forty-year-old Krishna Bahadur Budha of Rukum and Jabar Singh Darlami, 25, of Nawalparasi had never met each other before in Nepal. They were both caught without passports by immigration in Iran as they were trying to make their way into Europe. Their case would have languished in the local courts had Nepal’s ambassador to Pakistan Bharat Raj Poudel not intervened. Poudel, who is also in charge of Nepali affairs in Iran, took their case up to Iran’s vice president and the two men were pardoned. Although they are technically free to go, Budha and Darlami can’t go back to Nepal because they don’t have money to buy a ticket.

Budha and Darlami are not the only ones taking the backdoor to Europe. A new route for human trafficking has hundreds of Nepalis flying to the United Arab Emirates, crossing the Persian Gulf, and then going over land via Iraq and Turkey over to Europe. In the past year, Poudel says his embassy managed to return home dozens of Nepalis, sometimes in groups as large as 15.

Migrants caught in Turkey are usually handled by the International Red Cross, International Migrants’ Alliance, and other human rights organisations and eventually sent back. Since these organisations aren’t as active in Iran, it is difficult for those caught to make a case. And if the guilty parties cannot convince authorities that they have the means to return immediately, they are treated as ordinary criminals by Iran’s courts.

According to an official at the Ministry of Foreign Affairs, countries like Iran and Iraq are not as open to other countries and their administration tends to treat those without papers on par with local criminals, instead of considering them victims of human trafficking.