Showing posts with label Music. Show all posts
Showing posts with label Music. Show all posts

Thursday, August 28, 2014

परीको फड्को

नेपाली ब्याटल लिग ‘रबार्ज’मा चर्को ब्याटल गरेकी प्रेक्षा बज्राचार्य उर्फ परी अहिले ‘कुल’ अवतारमा छिन्, एउटा बेग्लै म्युजिक नम्बरमार्फत । त्यस्तो नम्बर जहाँ ब्याटलमा जस्तो गालीगलौच वा आरोप प्रत्यारोप छैन । परी भन्छिन्, “तर सामाजिक विभेधविरुद्ध एवं मानवताको पक्षमा शिष्ट तर चर्को आवाज भने छ ।” भारतको ६७औं स्वतन्त्रता दिवसको अवसर पारेर कोलकाताको चर्चित अल्टरनेटिभ रक ब्यान्ड ‘अन्डरग्राउन्ड अथ्योरिटी’का फ्रन्टम्यान इम्सी पोयट र्‍यापर (इपिआर)सँगको उनको सहकार्यमा उक्त गीत ‘इन्साइड आउट’ सार्वजनिक भएको हो । असुरक्षिण आप्रवासन, महिलाविरुद्धका हिंसा, धार्मिक असहिंसुणता, आतंकवाददेखि लिएर गाजा स्ट्रिपमा भइरहेको तनावसम्मका थुप्रै सामाजिक–राजनीतिक विषय समेटेको छ गीतले । 

गीत सार्वजनिक गरिएको सन्दर्भ भारतिय स्वतन्त्रता दिवसको भएता पनि यसलाई पूरा दक्षिण एसियाको भाव समेट्ने गीत भनेका छन् इपिआरले । “भारत यस उपमहादिपको ठूलो हिस्सा हुनुले यसको प्रभाव यहाँका सबै देशमा पर्छ,” टाइम्स अफ इन्डियासँग उनले भनेका छन्, “र, जब यी समाजिक कुरितीबारे सबै मिलेर जुट्नुपर्ने बेला आउँछन्, गायकको राष्ट्रियता गौंड बन्न पुग्छ ।” सायद त्यसैले हो उनले सीमा पारीबाट गीतको लागि सहकर्मी खोजेको । परी भन्छिन्, “इपिआरले आफ्ना हरेक काममा एक्सपेरिमेन्टल हुन खोज्छन् जसका लागि उनले विभिन्न परिवेश र संस्कृतिका गायक तथा संगीतकर्मी खोजिरहेका हुन्छन्, सकेसम्म ती स्थापित भइनसकेकाहरु” उनको त्यही स्वभावका बिच यसपटक आफू ‘लक्की’ निस्किएको ठान्छिन् परी । 

परी र इपिआरको अहिलेसम्म भेटेका छैनन् । गीत सार्वजनिक हुनुभन्दा एक महिना अघि परीको फेसबुक पेजमा उनले म्यासेज छाडेका थिए । जसमा केही काम मिलेर गर्ने कि भन्ने लेखिएको थियो । त्यसबेलासम्म न परीलाई अन्डरग्राउन्ड अथ्योरिटीको बारेमा राम्रोसँग थाहा थियो न त इपिआरकै बारेमा । उनी परिन् ‘क्रेजी इन लभ’, ‘बेबी ब्वाय’की गायिका वियोन्सी र र्‍यापर निक्की मिनाजको गीत सुनेर हुर्केकी ।

परीले आफ्नै पुस्ताका (इपिआरले आफ्नो उमेर १८ देखि २४ बर्ष बिचको भन्छन्) अराजकतावादी कम्युनिस्ट दर्शनको प्रभाव देखिने गायकलाई चिन्न गुगल गर्नुपर्‍यो । भन्छिन्, “हाम्रो स्वभाव मिल्यो । किनकि मैले रुचाउने काम पनि एक्सपेरिमेन्टल नै हो ।” गीतमा परीले कोरस दिएकी छिन् भने इपिआरले र्‍यापका पंक्तिहरु भट्याउँछन् । 

शब्द इपिआरकै हो । संगीत भने म्युजिक बिटहरु बनाउने अमेरिकी संगीतकार बोडोटेजको हो । संगीतमा उनले यसअघि खासै प्रयोग नगरिएको इलेक्ट्रोनिक बिटको ‘एक्सपेरिमेन्ट’ गरेका छन् जसमा जापानी र चिनियाँ प्रभाव भेटिन्छन् । म्युजिक ट्याक तयार भएपछि इपिआरले परीलाई इमेलमा डेमो फाइल पठाएका थिए । पाटनको एक स्टुडियोमा रेकर्ड गरिएका सीर्फ कोरस गाएका ४ वटा फाइल इपिआरलाई पठाइन् परीले । 

त्यसमा कोलकाताबाटै इपिआरले आफ्नो भाग गाए । गीत उतै मिक्सिङ भयो । “यो बेग्लैखाले अनुभव थियो, गीतमात्र एक्सपेरिमेन्टल थिएन हाम्रो काम गर्ने शैली पनि त्यस्तै थियो,” उनको अनुभव छ, “यो कामबाट मैले र्‍याप टेक्निक्सदेखि रेकर्डिङ र मिक्सिङका थुप्रै कुरा सिकेकी छु ।” इपिआरले यसलाई आफ्नै  गैरनाफामुलक गीत भनेका छन् । यस्तो खाले पहिलो सामाजिक–राजनीतिक गीत गाइसकेपछि परीलाई पनि बल्ल बोध हुन थालेको छ संगीतकर्मीहरु कसरी सामाजिक उत्तरदायित्वमा सहभागि हुन सक्छन् भन्ने । 

उनले अनुभव सुनाइन्, “सामाजिक एजेन्डा बोकेको र ठूलो समूहको भाव बोल्ने गीत भएकाले कसैप्रति अञ्जानमै पनि पूर्वाग्रही भइएला कि भनेर धेरै स–सानो कुरामा ध्यान दिनुपर्‍यो ।” तयारीको बेला उनलाई के पनि लागेछ भने यस्तो गीत गाउँदा गीतको शब्दभन्दा धेरै बाहिरका कुरा आत्मसाथ गर्नुपर्छ जसले बल्ल गाउँदा त्यो भाव ‘इन्टरनलाइज’ गर्न  सघाउँछ । 

Sunday, February 23, 2014

"पाएँ भन्दैमा धेरै फिल्म खेल्दिंन" [QnA]

र्‍यापर आशिष राना उर्फ लाहुरेको चर्चा अहिले संगीतकर्मी कम अभिनेताको रुपमा चुलिएको छ । बेलायती निर्देशक मुर्रे केरको लेखन तथा निर्देशनमा बन्न लागेको ‘ताण्डव’ मा उनको मुख्य अभिनय छ । र्‍यापब्याटलबाट अभिनेतामा बदलिन लागेको लाहुरेको परिचयबारे उनीसँग गरिएको कुराकानी ।

र्‍यापले चर्चा बुटुलिराखेकै बेला कसरी फिल्ममा लागियो ?
निर्माता मोहन डोटलले केही महिनाअघि फोन गरेर अफर गरे । उनलाई मैले यसअघि चिनेको पनि थिइन । शुरुमा अस्विकार गरेता पनि पछि अरुले स्क्रिप्ट हेर्न सुझाएपछि भने त्यसैले तान्यो ।

स्क्रिप्टमा के त्यस्तो छ जसले तपाईंलाई आकर्षित गर्‍यो ?
र्‍याप ब्याटलमा समेत धेरैले मेरो शब्दजत्तिकै शारीरिक हाउभाव र आक्रोसपूर्ण अभिव्यक्तिलाई रुचाएका हुन् । खासमा त्यो पनि मैले निकै तयारीसाथ गरेको अभिनय नै थियो । स्क्रिप्टमा मैले गर्ने अभिनयको स्वभाव धेरैतिर त्यस्तै छ । 

यसअघि अभिनय गरिएको थियो त ?
मेरो यो पहिलो अभिनय हो । फिल्मको अफिसियल एनाउन्समेन्ट बुधबार गरिएता पनि मैले ३ महिनाअघिदेखि अनुप बराल र टिकाभट्ट जिरेलसँग अभिनय सिक्ने र वर्कसपहरुमा सहभागि भइरहेको थिएँ ।

फिल्ममा यहाँको सांगितिक योगदान पनि हुन्छ ?
हुँदैन । सायद फिल्मको अन्त्यमा बाहेक यसमा गीत पनि हुनेछैन । यो एक्सन थ्रीलर मुभि हो । यसमा म नितान्त अभिनय गर्नेछु । ३ महिनाको तयारीले मलाई निकै आँट र उत्साह दिएको छ ।

गायनको मानिस अभिनयको टोलीसँग काम गर्दा कस्तो अनुभव हुँदोरहेछ ?
शुरुमा त मलाई अर्कै ग्रहमा आएँ कि जस्तो नि भएको थियो । जब फिल्मका धेरै प्राविधिक पक्ष बिस्तारै बुझ्न र एउटा अनुभवी पुस्तासँग काम गर्न थालेपछि बल्ल सहज भएको छ । फेरी चाहे त्यो, गायन होस् वा अभिनय दुवै कलाकै भावना अभिव्यक्त गर्ने फरक विधा हुन् ।

अन्य फिल्मको लागि पनि अफर आउन थालेका छन् ?
एउटामा अभिनय शुरु नगर्दै २ वटा स्क्रिप्ट हात परेका छन् । तर मैले हेर्न भ्याएको छैन । फिल्मले यतिधेरै समय खान्छ भन्ने मलाई शुरुमा लागेको थिएन मैले संगितमा ध्यान दिन नपाएको धेरै भइसक्यो । फेरी मैले अन्तत: गर्ने भनेको सांगितिक क्षेत्रमै हो । त्यसैले पाएँ भन्दैमा मैले धेरै फिल्म खेल्दिन ।

First Appeared in Nepal Magazine 
***
यो पनि पढ्नुहोस:: ब्याटलम्यान 

Thursday, February 20, 2014

.... अल फ्रम ब्ल्याक

ब्लुज्, फङ्क, ज्याज, सोल र मोटाउन संगीतका प्रेमिका लागि फेब्रुअरी महिना अघिपछिजस्तो सीर्फ संगितको आनन्द लिने समय रहेन । त्यसको उत्पति, मर्म र शैलिलाई समेत उनीहरुले नजिकबाट चियाउन पाए र पाउनेछन । र, सबैभन्दा महत्वपूर्ण तथ्य अमेरिकी वा विश्व संगितमा अफ्रिकी अमेरिकी समुदायको योगदान जान्नेछन् । खासमा फ्रेबुअरी महिना नेपाली संगीतकर्मीहरुले पनि विश्वभरझै नेपालमा पनि ती अफ्रिकी अमेरिकी समुदायमा उत्पति भएका गीत र त्यसका सस्ट्राप्रति सम्मान दर्शाइरहेका छन्, ‘ब्ल्याक हिस्ट्री मन्थ’का रुपमा ।

आज साँझ नै पनि ठमेलको हाउस अफ म्युजिकमा काठमाडौं ज्याज कन्सरभेट्री (केजेसी)का विद्यार्थी र किस्मत ज्याज क्वार्टेटले ज्याज संगीतमाथि प्रस्तुति दिंदैछन् । ज्याजको दायरा अहिले निकै फराकिलो भएको छ । बिसौं शताब्दीको शुरुतिर अमेरिकाको दक्षिणी भेगमा लो पिचमा गाइने ब्लु नोटदेखि बराबर समयअवधीमा लामो छोटो अल्टर गर्दै गाइने स्विङ नोटजस्ता केही प्रारम्भिक शैलीमा उत्पति भएको थियो । तर अहिले विश्वभर फैलिएको ज्याजका शैली देश, स्थान र समुदायपिच्छे ‘सब’, ‘फ्युजन’, ‘रिजनल’ जेन्राका रुपमा मौलिक र भिन्नभिन्न पाइन्छन् । सायद आज केजेसी कोम्बोले यसका धेरै प्रकृतिमाथि आफ्नो प्रस्तुति दिनेछ ।

यो सांगितिक महिनाको संयोजन गरेको छ ट्राभल गाइड ‘लोन्ली प्लानेट’ले मौलिक नेपाली रक, आरएनवीजस्ता संगित लाइभ सुन्ने सबैभन्दा उत्कृष्ठ थलो भनेर अथ्र्याएको ठमेलको ‘हाउस अफ म्युजिक’ र काठमाडौंस्थित अमेरिकी दूतावासले । अमेरिका र क्यानाडामा यसलाई बर्षेर्नी फेब्रअरीमा मनाइन्छ भने बेलायतले अक्टोबर महिनामा । सांगितिक पक्षले बढि चर्चा बटुलेता पनि कतिपयले यसलाई अफ्रिकी अमेरिकी समुदायकै इतिहास सम्झने महिनाको रुपमा सम्झन्छन् । काला अमेरिकीहरुको दु:ख, पीडा र त्यसबिचमै हुर्किएको प्रेम, सद्भावजस्ता थुप्रै विविधता पाइन्छ अफ्रिकी अमेरिकीहरुले उत्पति गरेका यी सांगितिक विधामा ।

Thursday, January 9, 2014

RAPPER LAURE TO DEBUT ON BIG SCREEN THIS YEAR

आशिष राना, २३, का हजुरबुवासम्म ब्रिट्रिस आर्मीमा थिए । बुवाका पालादेखि लाहुर जाने क्रम रोकियो । तर लाग्छ, परिवारको लाहुरे साख ‘गीतको युद्ध’ गर्ने छोरा पुस्तामा आएर झनै बलियो भएको छ । एकथरी तन्नेरी पुस्ता ‘लाहुरे’ शब्द सुन्नासाथ आशिषलाई सम्झन्छन्, जुन उनको ‘स्टेज नेम’ हो । लाहुरे, अर्थात् नेपाली र्‍याप ब्याटलको हिरो ।

नेपाली इन्टरनेट दुनियाँमा लाहुरे जसरी निकै कम मानिस रातारात सेलिब्रिटी बनेका छन् । नेपाली ब्याटल लिग ‘रबार्ज’मा शुरुमा उनी इजी टुभ्वेल्भसँग ब्याटल गरेका थिए । र, पछि युनिक पोयटसँग गरेसँगै त उनी रातारात ‘भाइरल’ भए । जसको भिडियोले हप्ता दिनमै एक लाख कट्यो, दोस्रो हप्तामै चार । अहिलेसम्म झण्डै दश लाख असी हजार बढिले उक्त ब्याटल हेरेका छन् । जसले पोखरेली साथीभाईको सानो सर्कलमा सीमित उनका फ्यान देशभित्र मात्र नभई युरोप, अमेरिकासम्म फैलिएको छ । फेसबुकमा एकैदिन हजारभन्दा बढि फ्रेन्ड रिक्वेस्ट आउन थालेपछि शुरुमा एकैछिन त आत्तिएछन् उनी । भन्छन्, “अनि फेसबुकलाई एकाउन्टबाट पेजमा नलगी भएन ।” अहिले उनको अफिसियल फेसबुक पेजमा झण्डै ८५ हजार फ्यान छन् । कुनै फ्यानले खोलिदिएको अनअफिसियल फ्यान पेजमा भने त्यो भन्दा बढि झन्डै ९० हजार ।  

नयाँबजार, पोखरास्थित आफ्नै घरमा भेटिंदा लाहुरे यही जनवरी अन्त्यमा कोरियाको राजधानी सोलमा हुन लागेको एक कन्सर्टको तयारीमा थिए । लगत्तै फेब्रअरीको पहिलो साता उनी हङ्कङ र जुनमा लण्डन पुग्दैछन् । भन्छन्, “अचानक भएको यो स्टारडमले खुसी त बनाएको छ नै तर एक्कासी भइदिंदा अलि असहज पनि लाग्दो रहेछ ।” 
***

रबार्जमा आउनुअघि उनले ६ वटा र्‍याप गीत रेकर्ड गराएर युट्युबमा राखेका थिए । “त्यसबेला कसले सुनोस, मुस्किलले हजारजति मानिसले हेर्थे ती,” हेलो शुक्रबारलाई उनले भने, “ब्याटलमा मानिसहरुले रुचाएपछि पहिलेका भिडियोहरु पनि खोजिखोजी हेर्न थालेछन् ।” अहिले उनका सबैजसो र्‍याप हेर्नेहरु हजारबाट लाखमा आइपुगेका छन् । धेरैले उनलाई ती र्‍यापको एल्बम निकाल्न सुझाइरहेका पनि छन् । तर ती सबै इन्टरनेटमा पाइने विदेशी र्‍यापरले बनाएर छाडेका ‘बिट’ प्रयोग गरेर बनाइएका ‘मिक्स टेप’ हुन् । जसलाई गाएर युट्युबमा अपलोड गर्न त मिल्छ तर एल्बम निकाल्न भने पाइंदैन । त्यसो हुनुमा नेपालमा र्‍याप गाउनका लागि राम्रो ‘बिट’ बनाउनेहरु नहुनु पनि हो । तर सबैभन्दा मुख्य कुरा लाहुरेलाई युट्युबकै संसारसँग दोस्ती बसेको छ । भन्छन्, “संगीतमा विकल्पहरु धेरै छन् जसका कारण मानिसहरु धेरै दु:ख नगरी सुन्न चहान्छन् ।”

Thursday, November 28, 2013

ब्लुजमाण्डु

१९औं शताब्दीको अन्त्यतिर अमेरिकाका अफ्रिकी–अमेरिकी समुदायबाट जन्मेको ब्लुज संगीतले यो साता काठमाडौंमा माहोल जमायो । पश्चिमा संगीत ब्लुजमा नेपाली रंग पनि मिसियो । ४ दिने ‘हिमालयन ब्लुज फेस्टिभल २०१३’ को दोस्रो दिन आइतबार नेपाली सितारवाधक विजय वैद्य र बाँसुरीबाधक गोपाल देवले अमेरिकी गायिका डेव ल्यान्डोल्ट र संगीतकार कोलिन जोनको गीतमा संगीत मिसाउँदा दर्शकहरुको खुसीको सिमा नै रहेन ।

आफ्नो प्रस्तुति सकेपछि पाटन म्युजियममा ल्यान्डोल्टले हेलो शुक्रबारलाई भनिन्, “यस्तो उत्कृष्ठ ज्यामअप नै मेरो नेपाल भ्रमणको सबैभन्दा अविश्मरणिय अनुभव रह्यो ।” खासमा उक्त ज्यामअप कुनै पूर्वतयारी साथ पनि भएको थिएन । वैद्य र देवले उनीहरुको गीतको लय सुनेरै त्यसमा आफ्नो संगीत भरेका थिए ।

फेस्टिभलको सातौं संस्करणमा नेपाली व्याण्डहरु ‘मुक्ति एण्ड रिभाइभल,’ ‘रविन एण्ड द न्यु रिभोलुसन’ र ‘हट फाइभ’ सँगै अमेरिकी ‘लङ टल डेव एण्ड कोलिन जोन’, फ्रान्सेली ‘फ्रेन्च काउव्वाय एण्ड द वान’ र इटाली ‘मिस्टर नो मनी’ व्याण्डहरु सहभागि थिए ।

ब्लुज र सोल संगीत जगतमा एउटा पावरहाउसकै रुपमा हेरिने ल्यान्डोल्टले यसपटक धेरैलाई आकर्षित गरिन् । उनको गीतको  शब्द, गाउने शैलीले धेरैलाई अन्यत्रझै यहाँ पनि तान्यो । उनी नाटकिय शैलीमा गाउँछिन् र एउटै प्रस्तुतिमा थुप्रैखाले भाव ल्याउँछिन् । भारत र नेपालको लागि उनीसँगै टुरमा हिंडेका अर्का अद्वितीय संगीतकार कोलिन जोन पनि उनीसँगै भएपछि केमेस्ट्री झनै जमेको थियो । जोन अक्वेस्टिक, रिसोन्टोर र इलेक्ट्रिक गीतारमा उत्तिकै पोख्त मात्र छैनन्, ब्लुजको एउटा पुरानो शैली ‘डेल्टा ब्लुज’देखि आधुनिक ब्लुजसम्ममा जम्छन् । उनी गाउँछन् पनि । जोनले  काठमाडौं बसाइकै क्रममा नेपाल म्युजिक सेन्टरमा ब्लुजका थुप्रै पक्षबाट स्थानिय युवालाई एक कार्यशाला पनि दिएका थिए ।

गायक तथा संगीतकारहरु खासमा ब्लुजलाई हरेक संगितको जग मान्छन् । रक एण्ड रोल, हेभि मेटल वा रक जेसुकै होस् ब्लुज सिकेपछि अन्यमा जान सके त्यो संगीत यात्रा बलियो जगमा स्थापित हुने मानिन्छ । नेपाली ब्लुजका एकजना पुराना हस्ती ‘मुक्ति एण्ड रिभाइभल’का फ्रन्टम्यान मुक्ति शाक्यको भनाई छ, “संगीत हार्मोनियमबाट सिकेजस्तै हो गायन ब्लुजबाट सिक्ने ।”

त्यसैले पनि ब्लुज गाउनेहरु ब्लुज मात्र गाउँदैनन् बरु त्यससँगै संगीतका थुप्रै विधासँग यसलाई जोड्दै पनि जान्छन् । जस्तो, काठमाण्डौं आएको फ्रान्सेली ब्याण्ड ‘फ्रेन्च काउब्वाय एण्ड द वान’ रक र ब्लुजको मिश्रण गरेर गाउनेमा पर्छ जसकै कारण उसलाई रुचाउने पारखीहरु धेरै नयाँ पुस्ताका छन् । इटालीको ‘मिस्टर नो मनी’ भने रक एण्ड रोल शैलीको ब्लुजका कारण बढि लोकप्रिय मानिन्छन् । उनीहरुको अर्को विशेषता भनेको पियानो मुख्य बाजाको रुपमा प्रयोग हुने ‘पियानो ब्लुज’मा जम्न सक्नु पनि थियो ।

Monday, October 28, 2013

भीम स्टाइल


धनकुटे भीम निरौला, ४८, लाई २ कात्तिकसम्म आफैँले काम गर्ने लन्डनको सन्टन्डर बैंकभित्रै निकै कमले चिन्थे। त्यसपछिका केही घन्टा उनका लागि यति महत्त्वपूर्ण भइदिए कि निरौला सेलिबि्रटी बनेका छन्। उनको नेपाली शैलीको अंग्रेजी गीत 'सन्डे मर्निङ् लभ यु' इन्टरनेट दुनियाँमा रातारात फैलिरहेको छ। 

७ कात्तिक साँझसम्म भिडियो साझेदार साइट युट्युबमा उनलाई झन्डै तीन लाखले हेरिसकेका  छन्। चुलिँदो चर्चा र प्रसिद्धिलाई धेरैले भारतीय 'कोलाबेरी डी' र कोरयिन 'गङनम स्टाइल'सँग तुलना गरेका छन्। यिनमा के समानता छ भने चल्तीको कुनै शैलीमा नबाँधिएको, केही उटपट्याङजस्तो तर दोहोर्‍याई-तेहेर्‍याई सुन्न मन लाग्ने।

इन्टरनेट दुनियाँमा मुख्यतः दुईवटा कुरा बढी बिक्छन्, कि अति नै स्तरीय, कि अति नै सामान्य। उनको हकमा भने सामान्य हुनुले काम गरेको छ। मुख्यतः अंग्रेजी शब्द उच्चारण र नाचको मौलिक शैली। तर, उनी संगीत नै नबुझेका व्यक्ति भने होइनन्। २०४४ सालमै रेडियो नेपालको स्वरपरीक्षा पास गरेका उनले त्यतिबेलै दुई आधुनिक गीत रेकर्ड गराएका रहेछन्। 

पछिल्लो एक दशकमा मात्रै उनले म्युजिक भिडियोका दुई एल्बम क्रियसन र प्रत्येक रात निकालेका छन्। अहिलेसम्म जम्माजम्मी पाँच दर्जनजति गीत गाएका छन् उनले। "ती हिट हुन सकेका थिएनन् तर मैले गाउन चटक्कै छाडेको पनि थिइनँ," उनी सुनाउँछन्, "आठ वर्षअघिदेखि लन्डनमा बस्न थालेपछि भने नेपाल र यता दुवैतर्फका व्यक्तिलाई लक्षित गर्दै केही गर्ने सोचिरहेको थिएँ।" 

त्यसै क्रममा उनले अंग्रेजी एल्बमका लागि चारवटा गीतमा अभ्यास गररिहेका छन्। एल्बमको नाम सन्डे मर्निङ् लभ यु हुनेछ। दुई गीत रेकर्ड भइसकेका छन्। भन्छन्, "यो गीतले यति धेरै तहल्का पिट्ला भन्ने सोचेको थिइनँ।" 

भिडियो निर्माणका लागि उनले लन्डनकै लाइट इन्जिन फिल्म कम्पनीलाई इमेल गरेका रहेछन्। तर, कम्पनीले सुरुमा कसरी गर्ने भन्ने नै ठम्याउन सकेनछ। निरौला निर्देशक रोजर बाल्गले भनेको सम्झन्छन्, "तिमीलाई जे मन लाग्छ गर अनि मलाई जे मन लाग्छ, त्यही गर्छु।" 

धेरै महत्त्वाकांक्षा नभएकाले उनले नाइँनास्ति गरेनन्। स्टुडियोभित्र हरयिो पर्दाअगाडि उनी आफ्नै तालले गाउँदै नाचे। कम्पनीले मोडल खोज्यो, निरौलाको शैलीसँग मिल्ने गरी नचायो। र, भिडियो तयार भयो। रेकर्डिङ् र भिडियोका लागि उनले २ हजार ३ सय पाउन्ड खर्चेका छन्। 

भिडियोमा देखिएकी मोडल केट्ई कोउचुकलाई त उनले अहिलेसम्म भेटेका छैनन्। भिडियो हिट नहुँदासम्म उनको नामै थाहा रहेनछ निरौलालाई। भन्छन्, "अरूले खोजीनिती गर्न थालेपछि मात्र निर्देशकसँग नाम सोधेँ।" उनले युट्युबमा हिट एक लाख पुग्न थालेपछि ट्वीटर एकाउन्ट पनि खोलेका छन्। 

भिडियो २६ असोजमै युट्युबमा राखिएको भए पनि त्यसले झन्डै एक हप्ता खासै दर्शक पाएन। त्यसबीच उनले थुप्रै देशी-विदेशी सेलिबि्रटीलाई आफ्नो पेजमा गीतको लिंक राखिदिन आग्रह गर्दै मेसेज पठाए। यद्यपि, एकै दिन धेरैलाई छुट्टाछुट्टै सन्देश पठाउन नमिल्ने फेसबुकको नियमका पछाडि त्यसले धेरै काम गरेन। 

रहमान राज


दुई दशकपछि जब दुई-दुई पटकका ओस्कार र ग्रेमी अवार्ड विजेता संगीतकार तथा गायककार एआर रहमानले भारतमा आफ्नो कन्सर्ट टुर 'रहमानइक्स' घोषणा गरे,  धेरैलाई खुसीसँगै अचम्ममा पार्‍यो । कारण, उनी मुम्बई, दिल्ली, बैंगलोर कहीँ पुगेनन् जहाँ व्यावसायिक रूपमा सबैभन्दा बढी फाइदा हुन्थ्यो । उनलाई लाइभ सुन्ने सौभाग्य पाउने ठाउँहरू बने, कोलकाता, विशाकापटनम, जयपुर र अहमदावाद । 

हुन सक्छ, उनले सिर्फ भीड खोजेनन्, थोरै सही तर त्यसको मर्म बढीभन्दा बढी बुझ्ने श्रोता रोजे । अक्टाबेर १ मा कोलकाताबाट सुरु भएको रहमानइक्सको यात्रा २७ अक्टोबरमा अहमदावादमा टुंगिँदै छ । रहमानइक्ससँग जोडिएको सन्दर्भ जेसुकै भए पनि विश्व संगीतमा पूर्वीय जगतले गर्व गर्नलायक बनेका रहमानको गुणस्तरप्रति कति संवेदनशील छन् भन्ने उनले छानेका सहरबाट झल्किन्छ । 

तमिल मातृभाषी उनी हिन्दी नै पनि धेरै राम्ररी बोल्न सक्दैनन् । यद्यपि निकै कम शब्दसाथ सार्वजनिक समारोहमा बोल्दा उनका हिन्दी शब्दको कम्पोजिसन उत्तिकै सुन्दर हुन्छ । जसमा उनको मन्द मुस्कान, स्वरको मात्राजस्ता थुप्रै पक्ष मिसिन्छन् । अनि मानिसहरू सीर्फ रहमानको कामको फ्यान बन्दैनन्, उत्तिकै फ्यान बन्छन् उनको व्यक्तित्वको पनि । 

रहमानइक्सको पहिलो कन्सर्टका लागि कोलकाताको साल्ट लेक फुटबल रंगशालामा मैले रहमानको अनेकखाले परिचय एकैपटक देख्न पाएँ । मनसुन लम्बिएपछि अक्टोबर १ को साँझ हुने कन्सर्ट अन्तिम अवस्थासम्म दोधारमा थियो । झरिकै बीच पनि न उनका फ्यान रोकिए न रहमान नै । उनले स्टेज टेकेलगत्तै झरिमय बनेको माहोल संगीतमय बन्यो । 

कन्सर्टको भोलिपल्ट भारतको द टेलिग्राफ दैनिकले लेखेको थियो, 'जब रहमानले स्टेज सम्हाले, झरीका देउता पनि झरी बिर्सेर गीतमा रमाए ।' 
***
रहमानको सबैभन्दा ठूलो सफलताको साधारण सूचक के हो भने उनलाई रूचाउने खास कुन उमेर समूहका छन् भन्न निकै गाह्रो छ । उनी शुद्ध क्लासिकलदेखि आधुनिक रकसम्म गाउँछन् । 

हिन्दुस्तानी स्वाद, पश्चिमा क्लासिक र नुसरत फतेअली खान शैलीको कवालीसम्ममा उनी उत्तिकै जम्छन् । संगीतमा यो दायरा यति फराकिलो हो कि जसलाई एउटा गायकले दुर्लभ रूपमा समेट्न सक्छ । यहि विविधताले उनलाई विश्वकै शीर्ष १० सदावहार प्रभावशाली संगीतकर्मी बनाएको छ । बीबीसीको अनुमानमा अहिलेसम्म विश्वभर उनका एल्बम मात्र १० करोडभन्दा बढी बिकेका छन् । 
***
मद्रास (हालको चेन्नई) को एक सांगीतिक परिवारमै जन्मिए तापनि यो सफलतासम्मको उनको यात्रा सहज भने भएन । उनका बुवा आरके शेखर तामिल फिल्मका लागि म्युजिक कम्पोज गर्थे । त्यही देखेर उनले धेरै सिके पनि । कतिसम्म भने रेकर्डिङकै समयमा उनले किबोर्ड बजाएर बुवालाई सघाउँथे । यो उनी ९ वर्षभन्दा कम उमेरको छँदैको हो । किनकि ९ वर्षमा उनका बुवाको निधन भयो । 

उनको परिवार आफ्नो दैनिक गुजारा चलाउनकै लागि बुवाले संगालेका बाद्यबादनका सामग्री भाडामा दिन्थ्यो । तर उनले संगीत छाडेनन् बरू चेन्नईमै साथीहरू जम्मा पारेर रक ब्यान्ड खोले । ११ वर्षदेखि नै बुवाका साथीसँग संगीत सिक्न थाले । उनको फिल्मी करिअर भने २ दशकअघि आफै घरछेउमा एक रेकर्डिङ स्टुडियो 'पञ्चथन रेकर्ड' खोलेसँगै भयो । 

जुन अहिले एसियाकै प्राविधिक रूपमा निकै कम उत्कृष्ट स्टुडियोमा पर्छ । त्यही वर्ष उनले तामिल फिल्म 'रोजा' का लागि संगीत दिने अवसर पाए जुन उनका लागि गज्जबको भइदियो । युवाअवस्थामै उनको त्यो कामले 'इन्डियन नेसनल अवार्ड' पायो । त्यो भन्दा ठूलो अमेरिकी म्यागेजिन टाइमले सन् २००५ मा रोजाको म्युजिकलाई '१० बेस्ट साउन्डट्याक्स अफ अल टाइम' मा दर्ज गर्‍यो । 

Monday, September 23, 2013

र्‍यापमा दोहोरी #rawbarz

तीन महिनाअघि झम्सीखेल, ललितपुरको पेरीपेरी रेस्टुराँमा आयोजित र्‍याप ब्याटलमा मुस्किलले सय जनाजति थिए दर्शक। त्यहाँ ब्याटल गरेकामध्ये थिए, उत्साह जोशी उर्फ युनिक पोयट र आशिष राना उर्फ लाहुरे। उनीहरूको त्यही र्‍याप ब्याटल अहिले युट्युबमा चर्चाको शिखरमा छ। ८ लाख २५ हजारभन्दा बढीले यो प्रस्तुति हेरसिकेका छन्। युट्युबमा त्यति धेरै संख्याले हेरेका नेपाली भिडियो औँलामा गन्न मिल्ने छन्। 

र्‍याप ब्याटल दोहोरीजस्तै हो, जुन र्‍यापमा गरिन्छ। उनीहरू एकअर्काको कमजोरी र सबल पक्ष खोज्दै त्यसमाथि शब्द प्रहार गर्छन्। अझ र्‍याप संगीतमा यसको विशेष स्थान छ। भनिन्छ, 'राम्रो र्‍याप गर्न ब्याटलमा पोख्त हुनैपर्छ।' नेपालमा भने र्‍याप राम्रैसँग लोकपि्रय भइसकेपछि बल्ल ब्याटल संस्कृति मौलाउन थालेको हो। 

झन्डै दुई वर्षअघि नेपालको पहिलो ब्याटल लिग 'र बार्ज' सुरु भएको थियो। त्यतिखेर र्‍याप संगीतमा जमेका केहीले आपसी रमाइलोका लागि मात्र ब्याटल गरेका थिए। ब्याटलको दोस्रो सिजनयता जब ती ब्याटलका भिडियो युट्युबमा राख्न थालिए, नेपाली ब्याटलसमेत लोकपि्रय हुन धेरै समय लागेन। सन् २०११ मा सुरु गर्दा ब्याटल गर्न मुस्किलले एक दर्जन र्‍यापर जुटेको 'र बार्ज' चलाइरहेको एक्सक्लुसिभ इन्टरटेनमेन्टका संस्थापक कोलिनविक्रम राणा बताउँछन्। भन्छन्, "अहिले राम्रोसँग ब्याटल गर्न सक्ने मात्रै ५० जनाभन्दा बढी छन्। रहर गर्ने र सिकिरहेका उत्तिकै छन्।" र्‍याप संगीतको स्वभाव नै प्रेम, सद्भावभन्दा पनि आक्रोश र विरोधमा बढी रुमलिन्छ। त्यसमाथि ब्याटलमा विपक्षीलाई कमजोर पार्न उसलाई गिज्याउनेदेखि होच्याउनेसम्मका शब्दहरू प्रयोग हुन्छन्। त्यसैले र्‍यापरहरू आफ्ना विपक्षीमा खोट खोजिरहेका हुन्छन्। र, विपक्षीका नजरबाट पनि आफ्ना कमजोरी हेर्दै त्यसका लागि प्रतिरक्षात्मक पंक्तिसहित तयार हुन्छन्। "धेरै त आपसमा साथी-साथी भएकाले एकअर्काका बानी-बेहोरा र लवाइ-खुवाइ नजिकबाट जानेका हुन्छन्," र बार्जको अवधारणा ल्याउनेमध्येका एक र्‍यापर अनिल अधिकारी उर्फ यमबुद्ध भन्छन्, "पहिलोपल्ट भिड्न लागेकाहरू भने त्यसका लागि विपक्षीका सोसल मिडिया प्रोफाइलदेखि उसका गीतलाई ३६० डिग्रीमा केलाउँछन्।" जस्तो: अहिले चलिरहेको सिजनमा साम्योन कार्की र प्रेक्षा बज्राचार्य उर्फ परीले ब्याटल गरेका थिए। उनीहरूको चिनाजानी र भेटघाट त्यसअघि थिएन। दुवैले एकअर्काका फेसबुक हेरेर ब्याटलका लागि पंक्तिहरू सोचे। फेसबुक हेरेर परीले साम्योनका कमजोरी आफूभन्दा होची र मोटी हुनु भेटाइन्। साम्योन पनि के कम ! परीलाई देख्नेबित्तिकै उसले आफ्नो उचाइ र मोटाइमा प्रहार गर्न सक्ने ठम्याइहालिन्। 

Friday, July 19, 2013

वेम्बलीमा नेपथ्य

१९ साउनमा लन्डनको वेम्बली एरिनामा हुने कन्सर्टको तयारीमा छन्, नेपथ्य ब्यान्डका गायक अमृत गुरुङ। विश्वकै तेस्रो ठूलो 'इन्डोर कन्सर्ट भेन्यु' हो वेम्बली। द बिटल्स, द होलिजदेखि पछिल्ला डिपिक मोड, मेटालिका, मे-डे, बिग ब्याङ्जस्ता थुप्रै ब्यान्डले प्रस्तुति दिइसकेको थलो। बि्रट्नी स्पेयर्स, म्याडोना, साकिराजस्ता चर्चित सेलिबि्रटीको समेत कन्सर्ट गर्ने पि्रय स्थान ।

नेपाली ब्यान्डले विश्वको त्यति ठूलो प्रतिष्ठित ठाउँमा पहिलोपटक प्रस्तुति गर्न लागेको कन्सर्टको समन्वय गर्ने संस्था नेपालयको दाबी छ। त्यसैले ब्यान्डका फ्रन्टम्यान अमृत गुरुङ भने त्यसलाई नेपाली संगीतले फड्को मार्ने नयाँ अवसर मान्छन्। १२ हजार ५ सय दर्शक अट्ने उक्त रंगशालाका लागि अनलाइन टिकट बुकिङ् खुला गरिएको छ। गायक गुरुङ थप्छन्, "यसमा हाम्रो प्रस्तुति र दर्शकको सहभागिता कस्तो हुन्छ, त्यसले भविष्यमा नेपाली संगीतले पाउने थप अवसर निर्धारण गर्नेछ।"

सन् १९९१ मा पहिलो एल्बम नेपथ्य सार्वजनिक गरेयता यो ब्यान्डका गीत थुप्रै नेपालीका मुखमा झुन्डिएका छन्। नेपाली संगीतका श्रोताहरू अझै पनि नेपथ्य भनेपछि मरिमेट्छन्। "नेपाली मौलिकता र एकरूपतासहित नेपाली संगीतको पर्यायको रूपमा रहेको ब्यान्ड हो यो," वेम्बली एरिनाकै वेबसाइटमा नेपथ्यको परचिय दिँदै लेखिएको छ, "यसका गायक गुरुङ नेपालका कुना-कन्दराका लोकभाका खोजेर लोभलाग्दो कम्पोजिसन गर्छन्।" तिनै लोकभाकालाई 'पप' र 'रक' मिश्रति गराउँदा ती गीत विकट गाउँका पाखादेखि सहरका रात्रिक्लबमा समेत घन्किन सफल छन्।

नेपथ्यको विगत भने उसका गीतजस्तो एकनासको छैन। सन् १९९० मा स्थापना भएयता ब्यान्डमा अहिलेसम्म २३ जना अनुहार आउने-जाने भए। अहिले ब्यान्डमा रहेका संस्थापक भने गुरुङ मात्र हुन्। दुःखका दिन सम्झने हो भने सन् १९९८ मा जापानमा कन्सर्ट गर्न जाँदा चार जना ब्यान्ड सदस्य उतै बसे। कन्सर्ट पनि नमज्जाको भयो। गुरुङ सम्झन्छन्, "दर्शकभन्दा बढी थिए, प्राविधिक र ब्यान्ड सदस्य। सबै गरेर ४२ जना मात्र।"

Sunday, August 14, 2011

अण्डरग्राउण्ड म्युजिकको झट्का


उनीहरूलाई धेरैले गायक वा संगीतकार नै पनि नमान्न सक्छन्। लोक, आधुनिक र पपगीतको वर्चस्व रहेको समाजमा यी नयाँ पुस्ताका एकथरी यस्ता तन्नेरीहरू हुन्, जो मेटल, रक, ज्याज, ब्लुज, पंकजस्ता पश्चिमा संगीतका स्वादमा झुम्मिरहेका छन्। उनीहरूको गायनशैली धेरैलाई अस्वाभाविक वा अनौठो लाग्न सक्छ। र, स्वाभाविकै हो उनीहरूको गीत सुन्ने दर्शक/श्रोता थोरै छन्। थोरै नै सही, उनीहरू गाउन छाड्दैनन्। 


सहरमा उनीहरूको गीत सुन्ने तन्नेरीको आफ्नैखाले समूह छ। तिनै निश्चित व्यक्तिलाई मात्र थाहा हुन्छ, कन्सर्ट गर्ने स्थल। जहाँ पूर्ण रूपबाट प्रतिबद्ध भएका दर्शक/श्रोताका बीचमा चल्छ, अन्डरग्राउन्ड म्युजिक। व्यावसायिक प्रवर्द्धन नखोज्नु वा एल्बम निकाल्न नखोज्नु नै अन्डरग्राउन्ड म्युजिकको विशेषता हो। मूलधारको संगीतभन्दा फरक भएकाले यस्ता ब्यान्डका धेरै सदस्य आफ्नो लगाव वा रुचि पछ्याउन गायक वा संगीतकार बनेका हुन्छन्। सन् '९० को दशकको अन्त्यतिर स्थापना भएका सिमि्रका, अल्बाट्रस, गरिमा, मङ्की ट्याम्पल, फ्लावर जेनेरेसन, अक्षता नेपालका केही रक ब्यान्ड हुन्। नेपालमा पश्चिमा संगीतको जग बसाल्ने श्रेय यिनै ब्यान्डलाई जान्छ। यिनीहरूकै प्रभावले गर्दा एक दशकको अवधिमा नेपालमा सयौँ त्यस्ता अन्डरग्राउन्ड ब्यान्ड खुलेका छन् र अन्डरग्राउन्ड संगीत सुन्नेहरूको जमातसमेत उत्तिकै बढ्दो छ। अल्बाट्रसका गितारिस्ट सन्नी मानन्धर यसबीचमा मानिसको अन्डरग्राउन्ड म्युजिकप्रतिको धारणामा धेरै परविर्तन आएको ठान्छन्। "हामीले त्यसबेला मेटल गाउँदा सुन्ने मान्छे त परै जाऊन्, हामीलाई हेर्ने दृष्टिकोण पनि फरक हुन्थ्यो," भन्छन्, "अहिले त मेटल पनि गायनकै एउटा विधा हो भन्ने धेरैलाई थाहा भइसकेको छ।"
Manidev Gyanwali, Sandip misha
with other Band members


मानन्धरले त्यसो भनिरहँदा अहिले काठमाडौँका प्लस टु र कलेजहरूमा मेटल र रकका बग्रेल्ती ब्यान्ड खुलिसकेका छन्। "हाम्रो कलेजका कार्यक्रमहरूमा आधाजसो संगीतको पर्फमेन्स मेटलकै हुन्थ्यो," हिमालयन ह्वाइटहाउस इन्टरनेसनल कलेजबाट प्लस टु सकेका रनिम ब्यान्डका भोकलिस्ट मणिदेव ज्ञवाली बताउँछन्। "हेर्दा जेपीटी -जे पायो त्यही) गाएजस्तो लाग्ने भए पनि मेटल गाउनु अन्य गायनभन्दा बढी कठिन हुन्छ," ज्ञवाली भन्छन्, "बदलिँदो समयसँगै समाजलाई यस्ता संगीतसँग अभ्यस्त गराउँदै लैजानु पनि पर्छ, जसले सबै पक्षलाई सम्मान गर्ने धारणा बनाउन सहयोग गर्छ।"अहिले फेसबुकमा त्यस्ता धेरै अन्डरग्राउन्ड ब्यान्डका पेज र गु्रपहरू छन्, जसले आफ्ना कन्सर्टहरू कहाँ हुँदैछन् भन्ने अपडेट गररिहेका हुन्छन्। धेरैले त ती स्थानको आफ्नैखाले सांकेतिक नाम राखेका हुन्छन्, जो उक्त टिमसँग घुलमिल भएकाले मात्र बुझ्न सक्छन्। र, धेरै संगीतहरू त्यस्तै समूहबीचमा मात्रै प्रदर्शन गर्न योग्य हुन्छन्, त्यसको चरम स्वभावका कारण। 


Deep & Saujan
अन्डरग्राउन्ड ब्यान्डबीच अर्काको भन्दा राम्रो गाउने प्रतिस्पर्धा खूबै चल्ने गर्छ। त्यसैले उनीहरू निकै मिहिनेतका साथ रियाज  गर्छन्। अल्टरनेटिभ रक र मेटल गाउने ब्यान्ड एरो हेडेड ट्रेंगलका भोकलिस्ट सौजन संग्रौला दिनहुँजसो नेपाल संगीत विद्यालय, सिनामंगलमा गायन प्रशिक्षण लिइरहेका हुन्छन्। त्यसअघि उनले नर्वेबाट संगीतकै डिप्लोमा हासिल गरसिकेका छन्। भन्छन्, "अचेल केही सञ्चारमाध्यमले यस्ता गीतलाई स्थान दिन थालेकाले नेपालमा श्रोता संख्या पनि बढ्दो छ।" तर, अन्डरग्राउन्ड ब्यान्ड त्यति चर्चामा आउन खोज्दैनन्। गीत रेकर्ड गरसिक्दा पनि आफ्नै साथीहरू वा दौतरीभित्र मात्र खबर गर्छन् न कि औपचारकि रिलिज। संग्रौला भन्छन्, "आफ्नो गायकी वा संगीतलाई तिख्खर पार्न अन्डरग्राउन्ड हुनु धेरै हदसम्म राम्रो पनि हुन्छ। र, पछि परपिक्व भएको महसुस भएपछि व्यावसायिक गायनमा लाग्नुपर्छ।" संग्रौलाको उदाहरण अल्बाट्रससँग धेरै हदसम्म मेल खान्छ। अहिले अल्बाट्रस ब्यान्डको नाम नसुन्ने कमै संगीतप्रेमी होलान्। तर, कुनैबेला यही ब्यान्ड अन्डरग्राउन्ड थियो। 'चिहानकी परी..', 'फर्की फर्की..' जस्ता गीत बजारमा निकै हिट भइसक्दासमेत ब्यान्डका सदस्यबारे कमैलाई थाहा थियो। अहिले अल्बाट्रसले अत्ति भयो एल्बम रिलिज गरसिकेको छ भने देशविदेशमा धेरै कन्सर्टहरूसमेत गरसिकेको छ। तर, अल्बाट्रसका गितारिस्ट  मानन्धर भन्छन्, "हामी व्यावसायिक बन्न खोजेका होइनौँ, हाम्रो गीतलाई धेरैले मन पराइसकेपछि मात्र यत्तिका चर्चा सुरु भएको हो।" त्यसो त उनीहरू आफूलाई अझै अन्डरग्राउन्ड ब्यान्ड नै सोच्छन्। एक जना अमेरिकी रक तथा मेटल गायक फ्राङ्क जिप्पाको भनाइ अल्बाट्रसजस्ता अन्डरग्राउन्ड ब्यान्डको परिवेशमा धेरै मेल खान्छ। उनी भन्ने गर्थे, "तिमी आफैँ मूलधारमा नजाऊ, बरु अन्डरग्राउन्ड भएर गाउन थाल। मूलधारले आफैँ पछ्याउन आइपुग्छ।"