Showing posts with label Memories. Show all posts
Showing posts with label Memories. Show all posts

Thursday, September 8, 2016

सम्झाइरहने बेचुवान



गत जेठको अन्तिम साता चीनको बेचुवानले पनि सिचुवान महाभूकम्पको आठौँ वार्षिकी मनाइरहेको थियो । सन् २००८ मा आएको आठ म्याग्निच्युडको भूकम्प सबैभन्दा नमीठोसँग भोगेको गाउँ हो, बेचुवान । त्यहाँका झन्डै २० हजारमध्ये ८ हजार ६ सयले ज्यान गुमाए, दुई तिहाइभन्दा बढी घर ध्वस्त भए ।

आठ वर्षपछि पनि बेचुवान उस्तै छ । चराहरूसमेत खुलेर गुनगुनाउन सकिरहेका थिएनन् । लाग्छ, केहीअघि मात्र त्यहाँ भूकम्प गएको हो । भूकम्पपछि चीन सरकारले त्यहाँको बस्ती अन्यत्र सार्‍यो र गाउँलाई भूकम्प स्मारकका रूपमा छाड्यो ।

लगातार स्मारकको चक्कर लगाइरहँदा देखिन्छ, भत्किएका हुन् वा भग्नावशेषमा परिणत भएका; हरेक भवनका कहालीलाग्दा कथा छन् । हामीले प्राय: सुन्दर देख्ने प्रकृति कतिसम्म क्रुर हुन सक्छ भन्ने बेचुवानले देखेको छ । सायद बेचुवानले स्मारकमार्फत त्यही सम्झाउन चाहन्छ ।

Saturday, January 25, 2014

"यसरी जित्यौ फकल्याण्ड" [with Video]

(इन्द्रेणी पोखरी, खोटाङका बुद्धिराज राई, ५४, सन् १९८० मा धरान क्याम्पबाट ब्रिटीस आर्मीमा प्रवेश गरेका भूपु सैनिक हुन् । गोर्खा सैनिकको भरमा बेलायतले अर्जेन्टिनाको कब्जाबाट फुत्काएको फकल्याण्डको युद्धका साक्षी हुन् उनी । खासमा गोर्खा सैनिकले कसरी जिताएको थियो उक्त युद्ध । प्रदीप बस्यालसँगको कुराकानीमा आधारित राईको युद्ध सम्झना यहाँ प्रस्तुत गरिएको छ ।)
****
७ महिना बेलिजमा बिताएर फर्कंदा मेरो बिस्तारामा फकल्याण्ड जानका लागि हतियार, बन्दोबस्ती र खानपानको लागि सामान तयारी अवस्थामा थिए । र, बेलायत टेकेको ३ दिनमै म त्यता जानुपरेको थियो । हुन त मध्य अमेरिकाको उत्तरपुर्वी तटमा रहेको सानो राष्ट्र बेलिजमा छंदै फकल्याण्डमा बढेको तनावबारे थाहा पाइसकेको थिएँ । बेलिज भने सन् १९८१ को सेप्टेम्बरमा बेलायतबाट स्वतन्त्र भइसकेको थियो । त्यसै त अति सानो देश, त्यसमाथि उसको आफ्नै सेना थिएन । त्यसकै फाइदा उठाउँदै दक्षिणी छिमेकी ग्वाटेमालाले उसलाई हडप्न पूरा तयारी गरिरहेको थियो । ब्रिट्रीस आर्मीको ७ गोर्खा रेजिमेन्टको तर्फबाट समेत हाम्रो एउटा कम्पनी बेलिज डिफेन्स फोर्स तयार पार्न र प्रारम्भिक अवस्थामा ग्वाटेमालाबाट जोगाउनका लागि त्यहाँ गएका थियौं । त्यहाँ युद्ध चाहीं भएन तर कतिखेर युद्ध छेडिएला भन्ने भयले कुनैबेला छाडेन । ग्वाटेमालालाई त्यसैबेला चिलीले आक्रमण गर्ने भय नभएको भए सायद युद्ध हुन्थ्यो होला पनि । आजभोलि लाग्छ, बेलिजमा युद्धमय बनेको मेरो दिमाग सायद फकल्याण्ड युद्धको लागि भएको रहेछ ।

एउटा सिपाहीका लागि युद्धमा जानु कुनै असाधारण कुरा होइन । तर फकल्याण्डको युद्ध भने साधारण तरिकाले जितिने युद्ध थिएन । इङल्याण्डबाट ८०६४ माइल पर थियो उक्त टापु अर्जेन्टिनाबाट भने ३१० माइल मात्र । सन् १८३३ यता बेलायतको अधिनमा रहेता पनि सायद दूरी र निकै सानो भूभाग भएकाले बेलायतको प्राथमिकतामा त्यो कहिल्यै परेन । बेलायती सेनाको स्थायी क्याम्प समेत थिएन त्यहाँ । त्यही फाइदा उठाएको थियो अर्जेन्टिनाले । र, त्यहाँ आफ्ना सैनिक पठाएर युद्धका सबै व्यवस्थित पूर्वाधार तयार पारेपछि मात्र आफ्नो कब्जा घोषणा गरेको थियो । जसबाट ब्रिट्रीसहरु निकै चिडिएका थिए र युद्ध जित्ने निकै बलियो आड खोजिरहेका थिए । गोर्खालीहरु त्यही रणनीति अनुसार प्रयोग भएका हुन् । खासमा फकल्याण्ड युद्ध बेलायतले खडा गरेको त्यही ‘गोर्खाली त्रास’का भरमा जितेको थियो । बिबिसीले गोर्खालीको सैन्य परिचय दिन के मात्र बढाइचढाई गरी देखाएनन । उसले प्रचार गरेको थियो–– गोर्खाली मान्छेकै रगत खाने स्वभावका हुन्छन्, एउटै खुकुरीको भरमा कम्तिमा एक सय मिटर व्यासमा त उनीहरुलाई छुन पनि सकिंदैन । एउटै कसैलाई केही भए पनि कोही विपक्षीलाई छाड्दैनन्, जस्ता केके हो केके । दुश्मनमा त्रास भर्न उसले प्रचार गरेको सबैभन्दा ठूलो झुट भने गोर्खालीको सङ्ख्याको थियो । ६ सय जना जति गएकामा उनीहरुले ६ हजार गोर्खाले फकल्याण्डतर्फ रवाना भए भनेका थिए । खास, त्यसबेला ब्रिटीस आर्मीमै जम्माजम्मी ६ हजार गोर्खा सैनिकहरु थिए । तर जाने भने हाम्रो सेभेन गोर्खा रेजिमेन्ट मात्र थियो ।

Monday, January 14, 2013

परको पाकिस्तान

पछिल्लो समय पाकिस्तानीहरू एक्लिएको महसुस गर्न थालेका छन् । त्यो उनीहरूको देशभित्र र बाहिर दुवैतर्फ छ । लन्डनस्थित ब्रुनेल विश्वविद्यालयमा पढिरहेका पाकिस्तानी युवा मोहम्मद अली शाहले आफ्नो अनुभव साटे, 'पाकिस्तानी भन्नेबित्तिकै मानिसहरू ठूलो आँखा पारेर हेर्छन् । सकेसम्म संगत गर्न खोज्दैनन् ।' त्यसैले कतिपय सकेसम्म आफ्नो राष्ट्रियता नखुलाउने र भन्नै परे भारतीय भनेर उम्कँदा रहेछन् । पश्चिमा देशमा भिसा पाउन अन्य देशका नागरिकलाई जस्तो सहज छैन पाकिस्तानीलाई । पाकिस्तानमै विदेशी कम आउँछन् । अझ पासपोर्टमा पाकिस्तानको भिसा लाग्दा युरोप, अमेरिका जान चर्को कडाइ खेप्नुपर्ने ठानेर उसका छिमेकीसमेत पाकिस्तान जान खोज्दैनन् । मुख्य छिमेकी भारत र अफगानिस्तान दुवैसँग कटुतापूर्ण सम्बन्ध छ उसको । त्यसैले उसकै छिमेकीका लागि पनि पाकिस्तान परको झैँ भएको छ ।

सरासर जाने हो भने जमिनबाटै यात्रा गर्दा काठमाडौँदेखि डेढ दिनमा पाकिस्तानको राजधानी इस्लामावाद पुगिन्छ । हवाई जहाजमा समेत सोभन्दा बढी समय लाग्ने अमेरिका हाम्रा लागि नजिक होला तर पाकिस्तान टाढा लाग्छ । पाकिस्तान किन टाढा भयो त ? सार्कको एउटा सदस्य नेपालको नजिककको छिमेकी भइकन पनि प्रायः नेपालीका लागि पाकिस्तान किन टाढाको चिज भयो ?

हाम्रो मनमा पाकिस्तान भन्नेवित्तिकै पश्चिमा सञ्चार माध्यममा तारम्तार आउने समाचार नाच्न थाल्छन् । आतंकवादीले भिडियो सार्वजनिक गर्दा अक्सर लगाउने कमिज-सुरवालले हामीमा सबै त्यस्ता कपडाधारीमा आतंकवादीको शंका भर्छ । सायद, टाढाबाट बनेका धारणालाई ग्रहण गर्नाले नै पाकिस्तान टाढाको जस्तो लाग्ने भएको हो कि ! 

Sunday, January 13, 2013

नोटबुक-2

होटल र स्वतन्त्रता

घरका चुलोचौकामा एकलौटी अधिकार जमाएका महिला काठमाडौँका तारे होटलका भान्सामा भने शून्यप्रायः रहेछन्। यसैबारे रपिोर्टिङ् गर्नुपर्ने भयो। तर, महिला सेफ कहाँ छन् भन्ने पत्ता लगाउनै मुस्किल। बल्लतल्ल केही पत्ता त लागे तर उनीहरूसँग कुराकानी गर्नै गाह्रो। होटल अन्नपूर्णकी महिला सेफसँग कुरा गर्नुअघि होटल प्रशासनबाट प्रश्नहरू अनुमोदन गराउनुपर्ने भनियो। मैले नाइनास्ति गरिन ।

विभिन्न तहबाट प्रश्न अनुमोदन भए। अनि, होटलकी एक सिनियर एक्जुकेटिभले आफ्नै कक्षमा बोलाइन्। सेफहरू पनि त्यहीँ आए। ती एक्जुकेटिभले होटलका मिडिया अफिसरलाई बोलाइन् र कुराकानी गर्दा जवाफ दिने कुरा सिकाउन आदेश दिइन्। मिडिया अफिसरले चाहिँ सेफहरूलाई उत्तर दिने कुरा पहिले आफ्नो कापीमा लेख्न अह्राउँदै पछि आफूले सच्याइदिने बताए। बिचरा ! ती दुई सेफले त्यसै गरे। मिडिया अफिसरले केही औपचारकि भाषा थपिदिए, बस्! झन्डै दुई घन्टाको अलमलपछि बल्ल हामी कुराकानीका लागि स्वतन्त्र भयौँ।

ह्यात रेजेन्सी होटलमा पनि उस्तै समस्या भयो। दुई पब्लिक रलिेसन अफिसर सँगै राखेर सेफले कुराकानी गरे। तिनका व्यक्तिगत अनुभवबाहेक होटलसँग जोडिएका केही प्रसंग उठे कि सेफभन्दा अफिसर नै बोल्न तम्सिन्थे। लाग्यो, होटलमा त बोल्ने स्वतन्त्रतासम्म हुँदो रहेनछ !

उता आमिरको, यता राजाको

डेढ वर्षअघि भारतको बैङ्लोर पुग्दा थ्री इडियट्स छायांकन भएको इन्डियनइन्स्चिच्युट  अफ म्यानेजमेन्ट (आईआईएम)मा हाम्रो बसाइ थियो। सुटिङ्का दौरान थुप्रै समय त्यहाँ बिताएका रहेछन्, आमिर खानले। फिल्म 'रििलज' भएको दुई वर्षपछि पुग्दासमेत हामीलाई बैङ्लोर सहरभन्दा आमिर सुतेको बेडले बढी आकषिर्त गरेको थियो। दक्षिण एसियाका झन्डै एक सय सहभागी युवामध्ये आधाभन्दा बढीले उक्त खाट, त्यहाँको पानी ट्यांकीलगायत फिल्ममा आमिर जोडिएको ठाउँमा फोटो खिचाए। म पनि अपवाद रहिनँ।

गत साउनमा त्यस्तै अवसर जुर्‍यो, कोसीटप्पु वन्यजन्तु आरक्षस्थित सीमसार क्षेत्र पुग्दा । आरक्षको मुख्यालय सुनसरीको पश्चिम कुशाहमा हाम्रो बसाइको बन्दोबस्त गरएिको थियो। त्यस सरकारी निवासमा पुर्‍याएपछि स्थानीय कर्मचारीले हामी सुत्ने कोठा देखाउँदै त्यहाँ थुप्रैपटक पूर्वराजाहरूले रात बिताएको जानकारी दिए। फेसबुकमा स्ट्याटस लेखिहालेँ, 'राजा सुतेको खाटमा सुत्दै छु। सायद आज शाही सपना देखिनेछ।' 'लाइक्स'को बर्षा हुन थालिहाल्यो। साँच्चै भनौँ, मेरो भ्रमणलाई कोसीटप्पुभन्दा त्यही खाटले अविस्मरणीय पारिदियो।

नोटबुक #Pakistan

हिना क्रेज

पाकिस्तानी विदेशमन्त्री हिना रब्बानीको 'क्रेज' हामीमा मात्र हो कि भनेको त पाकिस्तानीमाझ झन् बढी रहेछ। इस्लामावादमा हालै सम्पन्न दक्षिण एसियाली युवा सम्मेलनमा दिनहुँ कोही न कोही मन्त्री आइरहन्थे। जब हिना आउने कुरा केही घन्टाअघि मात्र थाहा भयो, सम्मेलनस्थलको रौनक नै अर्कै भयो। एकाएक सुरक्षाकर्मी र सञ्चारकर्मी थपिए। ट्वीटरमा उनको नामको ह्यासट्याग चर्चित हुन थाल्यो। दुबई भ्रमण सकेर केही घन्टाअघि मात्र इस्लामावाद फर्केकी उनी अर्को दिन बिहानै ढाका जाने तालिकामा थिइन्। हिना त्यही व्यस्तताका बीच फुर्सद निकालेर अन्तरक्रिया तथा सम्बोधनका लागि आइन्। ट्वीटरमा उनको नाम र सम्मेलनको ह्यासट्याग विश्वव्यापी ट्वीटर ट्रेन्डमै पर्न सफल भयो। उनमा सुन्दरता मात्र होइन, कुशल कूटनीतिज्ञमा हुनुपर्ने थुप्रै गुण रहेछन्। काठमाण्डू पोस्टका पत्रकार साथी अंकित अधिकारीले फेसबुक स्ट्याटस लेखिहाले, 'रब्बानी अर्थात् सुन्दरता र कुशलताको निकै दुर्लभ सम्मिश्रण।'

बिरालोको तनाव

इस्लामावाद सहरमा झन्डै एक साता बित्यो। सन् १९६० मा कराँचीबाट राजधानी सार्नलाई विशेष योजना गरेर तयार पारिएको इस्लामावाद 'गामा वल्र्ड सिटी' अर्थात् विश्वको एउटा आदर्श सहरमा पर्छ। सडकहरू निकै फराकिला छन् र धेरैतिर सबवे र फ्लाइओभर भएका कारण यहाँ जाम विरलै हुन्छ। सडकछेउछाउ घरहरू कतै कतै मात्र देखिन्छन्। राजधानी भएर पनि यो सहर जनसंख्याका दृष्टिले कराँची र लाहोरपछि मात्र आउँछ। पाकिस्तानले यसलाई विशुद्ध प्रशासकीय राजधानीका रूपमा विकास गरेको छ। कराँची व्यापारकि राजधानी भएकाले कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा मात्र ०.८ योगदान दिन्छ भने शैक्षिक राजधानीका रूपमा लाहोर छ। अन्य ठाउँबाट राजधानीका लागि छुट्ने बससमेत इस्लामावाद नछिरी छेवैको जुम्ल्याहा सहर रावलपिन्डीमा रोकिन्छन्। यहाँको विमानस्थलसमेत पाकिस्तानको तेस्रो ठूलो हो।

यसरी बैगुन भेटाउन गाह्रो पर्ने सहरमा यात्रा गर्दा बिरालाहरूले भने तनाव दिए। प्रायः मुस्लिमले कुकुरलाई अपसकुनका रूपमा लिने हुँदा त्यहाँ कुकुर कम भेटिन्छन्, बिराला छ्यापछ्याप्ती। हरेक किलोमिटर यात्रा गर्दा दुई-तीनवटा बिरालाले बाटो काट्नु कुनै नौलो होइन। त्यसमाथि सबैजसो कालो रंगका। त्यसैले हरेक दिन होटलबाट सम्मेलन स्थलसम्म पुग्दा सहरको सुन्दरताले जति लोभ्याउँथ्यो, त्यसभन्दा बढी ती बाटो काट्ने बिराला सम्झेर केही अशुभ त हुँदै छैन भन्ने लागिरहन्थ्यो।